Nederland in Zweeds design?
Recentelijk ben ik in het kader van het bovensectorale overleg mee geweest op een studiereis naar Zweden. Om een bonnetjesaffaire te voorkomen: mijn eerste studiereis en slechts gedeeltelijk bekostigd door de CMHF.
Voorshands was ik redelijk sceptisch; het Zweedse overlegmodel is redelijk bekend en dit is niet de eerste delegatie die op bezoek gaat bij de Zweden. Desalniettemin kwam ik enthousiast weer terug in de polder. Het loont absoluut om niet alleen van een model uit de boeken kennis te nemen maar actief waar te nemen hoe het werkt en belangrijker welke mensen er mee werken.
Want dat is wel mijn belangrijkste bevinding, een model wordt gemaakt door de mensen of sterker bestaat uit de mensen die er mee werken. Nog platter: een maatschappij krijgt het model dat ze verdient.
De instituties staan in Zweden op grote afstand van de centrale overheid en hebben een grote mate van autonomie. Een grote mate van professionele ruimte zeg maar. Toegespitst op het proces van arbeidsvoorwaarden betekent dit dat de diverse ZBO's zelf hun arbeidsvoorwaarden regelen zonder directe bemoeienis van de regering. Met name het laatste klinkt sociale partners binnen de overheid als muziek in de oren. Hier bemoeit het kabinet zich rechtstreeks met elke komma in het overleg.
Direct adopteren dus? Zweden is een "high-trust" maatschappij die wars zijn van conflicten. Nederland was dat wellicht ooit maar ondertussen is het wederzijdse vertrouwen behoorlijk weg aan het ebben, hetgeen kan leiden tot grotere conflictbereidheid. Of dit het gevolg is van het hiervoor omschreven bemoeizucht van het kabinet laat ik maar even in het midden.
Het hele model adopteren zal niet gaan. Bepaalde elementen spreken me echter aan. Al eerder is een trendvolgerschap voor de overheid bepleit door o.a. Paul de Beer. Als dit inhoudt dat de overheid zich houdt aan haar eigen afspraken en niet jaar na jaar de nullijn afkondigt, is dat een winstpunt. De grotere autonomie spreekt me ook aan; daar hoort m.m. rekenschap afleggen onderdeel van te zijn. Kortom weten waar je aan toe bent zonder de politieke waan van de dag.
Ik was al een liefhebben van Zweeds design. Strakke lijnen, helder en transparant. We zijn geen Zweden, maar kunnen nog het een en ander van ze leren!
mr. Jan Hut
hoofd Afdeling Beleid, Onderhandelaar Sector Rijk, LVNL,
DLO
telefoon 0704191917 mobiel 0610910234